سلجوقیان با داشتن وزیران فاخر ایرانی مانند خواجه نظام‌الملک از حکوت‌هایی بودند که پس از اسلام برپهناورترین سرزمین حکومت می‌کردند و همین امر نشان دهنده قدرت و عظمت پادشاهان سلجوقی میباشد. یکی از بناهایی که در این زمان ساخته شده برج طغرل است.
برج طغرل تنها یکی از آثار ارزشمند تهران است که در فاصله نه چندان دوراز در شهرری و در نزدیکی به آرامگاه ابن بابویه قرار گرفته است. این برج به دلیل سبک معماری و قدمت تاریخی اش سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند.
این بنای آجری با ارتفاع ۲۰ متر، حدود ۹۰۰ سال پیش توسط فردی به نام محمد امین معمارباشی ساخته شد تا بیانگر هنر و تمدن پادشاهان زمان خودش باشد. در ساخت این برج علاوه بر مصالحی چون خشت خام و آجر از ماده‌ای به نام ساروج استفاده شده که همین امر باعث استحکام این بنا با توجه به بلاهای طبیعی تا به امروز شده است. ساروج درواقع ترکیبی است از پنج ماده ی سفیده ی تخم‌مرغ، پودر سنگ، پشم شتر و موی بز، آهک و خاکستر زغال می باشد. جالب است بدانید از آنجایی که شهرری در جاده ابریشم قرار گرفته است این برج نیز با آتشی که بربالای آن روشن می‌کردند همانند راهنمایی برای مسافرانی بوده است از خراسان به سمت ری در حرکت بودند.
گفته‌هایی درباره برج طغرل
به گفته مورخان و باستان‌شناسان این مکان آرامگاهی برای نخستین پادشاه سلسله سلجوقبان یعنی طغرل بیک سلجوقی است. اما عده‌ای دیگر براین باورند که در این مکان یکی از فرزندان تیمور لنگ به نام خلیل سلطان مدفون است. در این میان نیزگروه دیگری معتقد اند برج طغرل تهران مکانی است که در آن خلیل سلطان و به همراه همسرش آرمیده اند.
معماری برج طغرل
برج طغرل تهران با قدمتی حدود ۹ قرن یکی از شاهکارهای معماری در زمان سلجوقیان است.محوطه‌ای که برج در آن قرار گرفته است دارای دو درب چوبی است که با گل میخ‌های آهنی تزئین شده اند با ورود از درب اصلی این مجموعه، طاق‌های آجری زیبایی را میبینید که اگرچه برای عصر معاصرهستند اما سعی شده با معماری این بنا همخوانی داشته باشد بعد از عبور از آن قدم در گذرگاهی می‌گذاریدکه به زیبایی هرچه تمام‌تر گل‌آرایی و نور پردازی شده است. در انتهای این گذرگاه برجی قرار دارد که بعد از گذشت حدود ۹۰۰ سال هنوز پابرجاست. در بالای این برج گنبدی وجود داشت که متاسفانه امروزه خبری از آن نیست.
اگر از بالا به این برج نگاه کنید متنوجه خواهید شد بدنه برج با مهارت خاصی به صورت ستاره چند پر ساخته شده است به صورتی که با طلوع خورشید از سمت شرق به ترتیب یکی از کنگره‌ها توسط نورآفتاب روشن می‌شود از این رو در گذشته از برج طغرل همانند یک ساعت آفتابی بزرگ برای تشخیص زمان استفاده می‌شده است به طوری‌که برای تمام افراد شهر قابل دیدن باشد. در دو طرف این برج دوسردر جنوبی وشمالی وجود دارد که به صورت قرینه روبه روی یکدیگر و بر روی نصف‌والنهار قرار گرفته اند. این سردرها ،قوسی‌ها و همچنین فضاهای تو خالی همگی دلیلی بر استقامت این برج هستند.
بر بالای سردر جنوبی کتیبه‌ای سنگی قرار گرفته که روی آن تاریخچه و چگونگی ساخت این برج نقش بسته است. در این قسمت فضاهای تو خالی را میبینید که برای برج همانند هواکش عمل می‌کرده تا مانع از ایجاد رطوبت در خشت‌ها وآجرها شود.
هنگامی که در محوطه دور برج قدم می‌زنید درب چوبی که درارتفاع هفت‌متری قرار گرفته که توجه شما را جلب می‌کند. این قسمت از داخل برج دهانه ای است که توسط پلکانی مارپیچ به بام برج می‌رسد. در واقع در قدیم توسط این راه به بالای برج راه پیدا می‌کردند تا آتشی بر فراز برج برپا کنند تا چراغ راه مسافران باشد.
نحوه تشخیص ساعت از روی برج طغرل چگونه است؟
این برج دارای ۲۴ کنگره است که تقریبا هر یک ساعت یکبار آفتاب به سمت کنگره بعدی حرکت می‌کند. تا اینکه با بیشترین ارتفاع خود برسد و بر روی نصف‌والنهار منطقه قرار بگیرد.
کاربرد‌های برج طغرل
این برج علاوه براینکه آرامگاه طغرل بیک سلجوقی است به عنوان بلندگو برای گوینده بوده است به گونه‌ای که نحوه معماری و سوراخ‌هایی که در داخل برج قرار دارد باعث می‌شود که اگر فرد خواننده درست در مرکز برج قرا بگیرد صدایش به گونه‌ای اکو می‌شود و در تمام محوطه پخش می‌شود که گویی فرد میکروفون در دست دارد. . البته اکنون این فضاهای توخالی برج پذیرای پرندگان است.
از دیگر کاربرد‌های این برج تعیین کردن زمان و ساعت است. برج طغرل تهران همانند فانوس راهنمایی بوده است به گونه‌ای که بربالای آن آتشی می‌افروختند تا نشا‌نه ای برای مسافرانی باشد که از خراسان به سمت ری در حرکت بوده اند تا مسیر خود را پیدا کنند.
جالب است بدانید مصالح به کار رفته در ساخت این برج زاج،خاک و سفیده تخم مرغ است که همین امر باعث شده تا بنای مستحکمی ایجاد شود و همچنان پس از سالیان سال پا برجا بماند.
این برج مورد مرمت و بازسازی‌های متعددی قرار گرفته که باعث شده تا امروز پابرجا بماند:
اولین مرمت در پایان ۳۵ سالگی پادشاهی ناصرالدین شاه انجام شد که این بنا را از زوال نجات داد و لوحی از مرمر، سردربنا نصب شد اما باعث حذف یکسری ظریفکاری‌ها و همچنین گنبدی که منقش به کتیبه‌کوفی بود شد. سپس این بنا تا سال‌های سال وتا نزدیکی انقلاب ۱۳۵۷ به صورت متروکه رها شده بود اما در سال ۱۳۷۷ بازسازی از سرگرفته شد و سرانجام در سال ۱۳۷۹ تمام شد. سپس این بنا توسط شهرداری محوطه سازی شد و امکانات رفاهی متنوعی مانند فرهنگسرا، کتابخانه، موزه و رستوران در نزدیکی آن ایجاد شد. امروزه اگرچه برج طغرل نمایی به ظاهر سالم دارد اما دارای ترک‌هایی میباشد که تکان‌های مترو در زیر زمین به مرور زمین می‌تواند تهدید برای این بج محسوب شود.
در نزدیکی برج طغرل از چه اماکن دیدنی دیگری می توان بازدید کرد؟
در فاصله‌ای نه چندان دور درست روبه‌روی برج طغرل می‌توانید آرامگاهی را ببینید که دارای گنبد و صحن است در این محوطه می‌توانید برسرمزار افراد مشهور و به نام مملکت مانند غلامرضا تختی، حسین فاطمی، دهخدا، فروغی و میرزاده عشقی بروید.
همچنین در فاصله ۱۲ دقیقه ای از برج طغرل می‌توانید به زیارت حرم عبدالعظیم (ع) بروید تا علاوه بر عبادت، شاهد معماری و آینه کاری‌های چشم نواز این حرم باشید. در اطراف حرم می‌توانید به بازار حضرتی نیز سری بزنید. از دیگر مکان‌هایی که در نزدیکی برج طغرل می‌توانید از آن دیدن کنید آتشکده‌ی ری، چشمه علی و دخمه گبر است
برای بازدید از این برج زیبا باید بلیط تهیه کنید همچنین لازم ۱ الی ۱:۳۰ساعت زمان برای بازدید از برج تاریخی طغرل زمان بگذارید.
چگونه به برج طغرل برویم؟
خودرو شخصی: از طریق بزرگراه امام علی به سمت شهر ری حرکت کنید از خرجی ابن بابویه اتوبان وارد خیابان تقی پور شوید تا برج طغرل را سمت راست خود بیابید.
مترو: با استفاده ار خط ۱ مترو که به سمت بهشت زهرا می‌رود از ایستگاه مترو شهر ری خارج شوید در جلوی درب خروجی می‌توانید از تاکسی و اتوبوس استفاده کنید و جلوی ورودی مجموعه طغرل پیاده شوید.