روز گذشته فردی ادعا می‌کند که یکی از بستگانش در محله پونک تهران مورد حمله سگ‌های ولگرد قرار گرفته و به شدت زخمی شده است، اما این اتفاق سابقه دارد فوت دو شهروند استان تهران در سال گذشته بر اثر ابتلا به هاری به‌عنوان بیماری مشترک میان انسان و حیوان، زنگ‌خطری را به صدا در آورد. هر دو آن‌ها با تاخیر قابل توجه ۲۱ تا ۲۵ روزه پس از گزش توسط سگ هار و با حال وخیم به مراکز درمانی مراجعه کردند و درنهایت جان خود را از دست دادند. این دو حادثه در شهرستان‌های ملارد و رباط‌کریم در غرب استان تهران رخ داده است. یکی از این افراد مرد معتاد کارتن‌خوابی بوده که با گزش سگ ولگرد به این بیماری مبتلا شده و دیگری نیز باغبانی است که سگ نگهبان مبتلا به هاری او را گزیده بود. اما گزش سگ در تهران نیز سابقه دارد. گازگرفتگی کودک در پارک یا هجوم یک قلاده سگ در دزاشیب همه اتفاقات ناگواری است که باید بدان‌ها توجه ویژه‌ای نشان داد.
براساس مفاد بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، جمع‌آوری حیوانات بدون صاحب و دفع حیوانات مریض و مزاحم جزو وظایف شهرداری‌هاست. امری که گویا شهرداری‌ها تلاش می‌کنند از زیر بار آن شانه خالی کنند. اما ماجرا از چه قرار است؟
وضعیت خطرناک گزش سگ در استان تهران
گاز سگ با اختلاف زیاد شایع‌ترین گازگرفتگی کودکان از سوی حیوانات است. در سال ۹۹ تعداد موارد حیوان‌گزیدگی در ایران بیش از ۲۱۲هزار و ۶۰۰ مورد (در مراکز رسمی مربوطه) به ثبت رسیده و آمار غیررسمی برابر با ۲۵۳هزار مورد است. در سال ۹۹ نیز پنج مورد مرگ ناشی از هاری به دلیل مراجعه‌نکردن به این مراکز در کشور گزارش شد و سالانه نزدیک به ۱۰ مورد مرگ ناشی از این بیماری به ثبت می‌رسد. سال ۹۸ یک قلاده سگ در خیابان دزاشیب به دو شهروند آسیب رساندند. جالب است بدانیم مدیران شهری آمار دقیقی از تعداد سگ‌های بدون‌صاحب در تهران ندارند، اما عنوان می‌کنند حدود ۵هزار سگ بدون‌صاحب در پایتخت داریم.
افزایش شدید سگ در حاشیه شهر
«مهدی پیرهادی» رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران از افزایش بی‌رویه سگ‌های بدون‌صاحب در حاشیه تهران خبر داد و در مصاحبه‌ای عنوان کرد که «حیواناتی از جمله سگ‌های بدون صاحب در حاشیه تهران زیاد شده است. مسئولان محیط‌زیست و مجموعه‌هایی که در این‌خصوص وظیفه دارند، از جمله شهرداری‌های شهر‌های اقماری باید جدی‌تر به این موضوع ورود کنند، چراکه این مسأله جزو معضلات جدی است که به‌ویژه مردم حاشیه شهر تهران را درگیر کرده است.»
یکی دیگر از مسئولان شهری نیز با اشاره به افزایش شدید سگ در تهران گفت: «حیوانات از جا‌های دیگر وارد شهر تهران می‌شوند.» قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سابق شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل سیار می‌گوید که «آمار دقیقی نمی‌شود ارائه داد، اما بعید می‌دانم بیش از پنج‌هزار سگ بدون‌صاحب در تهران داشته باشیم.»
شهرستان‌های اطراف تهران، سگ‌ها را در حاشیه رها می‌کنند
احمد صادقی، عضو شورای شهر تهران و رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در این‌باره اطلاعات جالبی می‌دهد: «اخباری وجود دارد که شهرستان‌های اطراف تهران که مشکلات دارند و امکان نگهداری سگ‌ها را ندارند، آن‌ها را در شهر تهران رها می‌کنند. این اتفاق در مناطق حاشیه‌ای مانند منطقه ۴ و ۱۵ و غرب تهران رخ می‌دهد که در حال پیگیری برای برخورد با افرادی هستیم که این اقدام را انجام می‌دهند.»
پلاک خودرو را مخدوش و سگ‌ها را در حریم تهران تخلیه می‌کنند
شادی مالکی، معاون هماهنگی و ارزیابی امور مناطق سازمان مدیریت پسماند ضمن تایید اقدام برخی شهرستان‌های اطراف پایتخت به رهاسازی سگ‌ها در حریم تهران توضیح می‌دهد: «شهرداری تهران با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی دو پیمانکار دارد که یکی در حوزه زنده‌گیری و دیگری در بخش نقاهتگاه این حیوانات فعالیت می‌کند. در قسمت زنده‌گیری در حال حاضر ۲۰ گروه فعال‌داریم که با استفاده از تجهیزاتی مانند خودرو، نیروی انسانی و کارگر مجرب که از طریق بازدید‌های محلی یا سامانه مردمی ۱۳۷ اطلاع پیدا کرده‌اند، سگ‌های بدون‌صاحب را جمع‌آوری می‌کنند.»
«پس از مشخص‌شدن وجود سگ‌های بدون‌صاحب همکاران به محل مراجعه، با رعایت پروتکل‌های خاصی حیوان را بیهوش می‌کنند و به نقاهتگاه می‌آورند.» مالکی با بیان این موضوع عنوان می‌کند که «بستگی دارد که سگ‌های بدون‌صاحب و پیام‌ها چه تعداد باشد تا به همان میزان ورود پیدا کنند، ولی بیشتر در مراکز حاشیه‌ای این سگ‌ها وجود دارند.»
معاون هماهنگی و ارزیابی امور مناطق سازمان مدیریت پسماند با اشاره به مراحل جمع‌آوری سگ‌های بدون‌صاحب می‌گوید: «این سگ‌ها را به آرادکوه می‌آورند و به نقاهتگاه‌ها منتقل می‌کنند. نقاهتگاه محل‌هایی است که سگ‌های بدون‌صاحب در آنجا نگهداری می‌شوند و حدود ۱۰ هزار مترمربع مساحت دارد. این سگ‌ها به محض ورود بررسی می‌شوند، داروی ضدانگل به آن‌ها خورانده می‌شود، سپس نر و ماده و سگ‌های سالم از بیمار جدا می‌شوند. پس از آن سگ‌های بیمار به قرنطینه می‌روند و در محل‌های مخصوص نگهداری می‌شوند. عقیم‌سازی، واکسیناسیون و غذادهی تا زمانی که این سگ‌های بدون‌صاحب از سوی انجمن‌ها، بخش خصوصی و… جذب شوند، ادامه دارد. گاهی درخواست می‌دهند تا با رعایت ضوابط خاصی آن‌ها را واگذار کنیم، از این سگ‌ها معمولا برای نگهبانی باغ و… استفاده می‌کنند.»
مالکی به هزینه نگهداری این سگ‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «دو قرارداد داریم که سالانه با پیمانکار می‌بندیم؛ هر یک از خدمات قیمت کارشناسی دارد که براساس آن صورت وضعیت رد می‌شود. واکسن را از اداره کل دامپزشکی دریافت می‌کنیم و غذا را پیمانکار تهیه می‌کند. روزانه ۱.۵ تا ۲ تن غذا برای این سگ‌ها تهیه می‌کنیم که بخشی از آن را حامیان حیوانات اهدامی‌کنند.»
او درباره رهاسازی سگ‌ها ازسوی شهرستان‌ها در اطراف تهران می‌گوید: «ما جلساتی با کارگروه‌های متعددی داشتیم تا با صاحب شماره پلاک خودرویی که سگ‌ها را تخلیه می‌کند، برخورد قانونی شود. گزارش‌های شهروندان یا بازدید‌های شبانه همکاران سبب شناسایی یا ورود به این موضوع می‌شود. بسیاری از این رویداد‌ها در شب صورت می‌گیرد که به این علت خیلی وقت‌ها پلاک مخدوش است و منجر به شناسایی نمی‌شود.»
مالکی از طرح دعوی و شکایت شهرداری تهران از این افراد خبر می‌دهد: «خودرو‌هایی را که پلاک مشخصی دارند، پیگیری می‌کنیم، ولی باید مورد به مورد این کار صورت‌گیرد و مشخص نیست کدام شهرستان‌ها این اقدام را انجام می‌دهند.»
پای پیمانکاران سودجو در میان است
این روند موضوع تازه‌ای نیست و تنها به تهران خلاصه نمی‌شود. حجت عظیمی، رئیس اداره هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری شهرداری باقرشهر نیز در بهمن سال گذشته گفته بود «سگ‌های بدون‌صاحب توسط پیمانکار مربوطه از باقرشهر جمع‌آوری، برخی از آن‌ها به مرکز زیست اسلامشهر واگذار و برخی در منطقه پرندک رها می‌شوند. اخیرا شاهد رهاسازی تعداد قابل توجهی از سگ‌های بدون‌صاحب توسط پیمانکاران سایر نقاط در باقرشهر بودیم که باعث ایجاد نگرانی برای شهروندان شده بود، اما بلافاصله برای جمع‌آوری این سگ‌ها اقدام شد. پیش از این نیز موضوع رهاسازی سگ‌های بدون‌صاحب در شهر تهران که در بخش کهریزک اتفاق افتاده، گزارش شده بود که براساس گزارش‌های اعلامی دو خودروی انتقال حیوانات متوقف‌شدند. در حال حاضر پیمانکاران به‌قصد سودجویی بیشتر سگ‌های بدون‌صاحب هر بخش و شهر را در منطقه‌ای دیگر رهاسازی می‌کنند که این تنها منجر به افزایش معضلات می‌شود.»
و، اما بعد…
تخلیه سگ‌های بدون‌صاحب از شهرستان‌های اطراف به حاشیه تهران خطر غیرقابل جبرانی در پی خواهد داشت که کمترین آن نشانه‌گرفتن جان شهروندان است. سگ‌های بدون صاحب باید به‌صورت کلیت مورد پایش قرار گیرند و معطوف به شهر خاصی نشود تا شهرستان‌ها مشکلات خود را به سایر نقاط و حاشیه خود سرازیر نکنند.