آوای ری آنلاین: زیان انباشته شرکت‌های خودروساز معضل بزرگی است که سال‌هاست گریبان اقتصاد کشور را گرفته است.
بر اساس آخرین صورت‌های مالی انتشاریافته در سامانه کدال و گزارش نهادهایی از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس، زیان انباشته شرکت‌های خودروساز ایرانی شامل ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو بالغ‌بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است، در حالی که واردات خودرو به ایران ممنوع بوده و از سویی، دسترسی آن‌ها به منابع انرژی و نیروی انسانی ارزان‌قیمت نیز چشمگیر است.
تنها در سال ۱۴۰۰ سه شرکت مهم خودروسازی کشور در بخش عملیات تولید حدود ۹۴۵۰ میلیارد تومان زیاندهی داشته‌اند که از این میان شرکت سایپا با حدود ۶ هزار و ۶۵۵ میلیارد تومان زیان انباشته، بدترین عملکرد را داشته و پس از آن ایران‌خودرو با حدود ۲ هزار و ۴۷۸ میلیارد تومان و پارس‌خودرو با ۳۱۵ میلیارد تومان در رده‌های بعدی قرار دارند. همچنین در بخش فروش، بدترین وضعیت متعلق به ایران‌خودرو با حدود ۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان و گروه خودروسازی سایپا نیز حدود ۳ هزار و ۱۶۰ میلیارد تومان ضرر بوده است.
اگر چه سرعت تولید زیان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال گذشته کاهش یافته، با این حال خودروسازان همچنان در حال زیاندهی هستند.
در واقع مهمترین عامل در ایجاد زیان انباشته از سوی خودروسازان ایرانی را باید قیمت‌گذاری دستوری دانست. با وجود تورم بالا در هزینه مواد اولیه و دیگر عوامل تولید، نمی‌توان انتظار داشت که فروش خودرو با قیمت‌گذاری دستوری منجر به سودآوری شود و قیمت این کالا نیز باید متناسب با عرضه و تقاضا تنظیم گردد.
لذا به‌رغم تلاش‌ها برای کاهش تصدی‌گری دولت از جمله فرمان هشت ماده‌ای رئیس‌جمهور برای واگذاری سهام دولت، تلاش چندانی برای اجرای این برنامه انجام نشده است. از طرفی، عرضه خودرو در بورس کالا که می‌توانست گامی برای اصلاح قیمت‌گذاری این محصول باشد نیز راه به جایی نبرده است.
اگرچه برخی با مقایسه ارزش سهام خودروسازان برجسته جهان از جمله بنز و فولکس واگن و زیان انباشته حدود ۴/۸ میلیارد دلاری خودروسازان ایرانی که بالغ بر ۱۰ درصد ارزش سهام این شرکت‌ها می‌شود، این امر را مطرح کرده‌اند که با زیان خودروسازان ایرانی می‌توان سهام ۱۰ درصد از این شرکت‌ها را خریداری کرد، اما به نظر می‌رسد که این مقایسه صرفا ارزش تبلیغاتی دارد.
با توجه به این موارد می‌توان گفت، حل معضل زیان انباشته خودروسازان از حذف قیمت‌گذاری دستوری می‌گذرد، با این حال مساله اصلی صنعت خودرو ایران تنها زیان انباشته نیست و نمی‌توان انتظار داشت که بدون ایجاد تحولی در کیفیت خودروهای داخلی و با تداوم انحصار، این صنعت از بحران موجود رهایی یابد. مادامی که انحصار وجود داشته باشد، تحولی در افزایش کیفیت نیز صورت نمی‌گیرد.
چنانچه پژو ۴۰۵ با وجود اینکه زیان‌ده‌ترین خودرو در میان تولیدات خودروسازان بوده، همچنان از بالاترین تیراژها برخوردار است. صنعت خودرو تنها می‌تواند با اصلاحات بنیادی و ساختاری در زمینه تولید، عرضه و کیفیت و همچنین از طریق ارتباط پویا و رقابت سازنده با صاحبان فناوری‌های برتر در سطح جهان، از بحران کنونی خارج شود؛ راه‌حلی که تحقق آن در گروی اقدامات حاکمیتی و ملی در سطح اقتصاد کلان و اقتصاد سیاسی کشور است.
مرتضی فغانی- عضو اتاق بازرگانی تهران